این محله از محلات منطقه شمیران در شمال شهر تهران است . در گذشته های دور محله چالهرز گودالهای بزرگ و دره شکلی بوده که هرزه آبها به آنجا سرازیر می شده و به این سبب نام چالهرز را به خود گرفته است . با گذشت زمان وتخلیه خاک ، از عمق گودال کاسته شده و به کشت گندم درآمده و کم کم کاربری مسکونی پیدا کرده است . چالهرز محله ای جذاب و با طراوت است که مسیل شهرزاد و درختان بلند به زیبائی های این محله جلوه بیشتری بخشیده است . حسینیه ارشاد ازجمله ابنیه تاریخی ومهم این محله می باشد . این محله با 12هزارو 91 نفر محله ای مرفه نشین ، با مردمانی دارای تحصیلات بالا می باشد.
نقل از کتب تاریخی درباره چالهرز
چال هرز شامل یک باغ به مساحت دویست هزار متر و مقداری زمین های زراعی در حدود ششصد هزار متر که مجموعا مساحت باغ و زمینها به هشتصدهزار متر می رسد.از شمال به اراضی قلهک که حد آن نهر حقابه دولاب است.از غرب به جاده قدیم تهران به شمیران و از جنوب به جاده ای که ازسه راه ضرابخانه از جاده شمیران جدا شده و به پاسداران(سلطنت آباد) می رود و حد شرقی آن اراضی ضرابخانه و پاسداران(سلطنت آباد)است.
محمد حسن خان اعتمادالسلطنه درباره این آبادی می نویسد:"چال هرز از دهات بلوک شمیران طهران ،طرف غربی ضرابخانه دولتی ،هوایش گرم و آبش کم،سه چهار خانوار رعیت این ده است ،باغ هم دارد ۱ "این دهکده به دست محمدولی خان سپه سالار تنکابنی آباد شده و پس از او به وراث او رسیده است.میرزا علی اصغرمصری از وراث سپه سالار به مبلغ هفتاد هزارتومان خریده است(پیش از سال ۱۳۲۵شمسی).
اراضی خارج باغ را فعلا اشخاص مختلف خریده و مشغول ساختمان هستند.در خود باغ هم که فعلا در دست ورثه میرزا علی اصغر مصری است،مشغول بر پا کردن چند ساختمان هستند. قسمت شرقی داخل باغ به نام "موستان" و قسمت غربی را "اندرون" می گویند.احتمال می رود اندرون سپه سالار در این قسمت باغ بوده است.
اراضی داخل باغ را فعلا (سال ۱۳۲۵ه.ش.)صیفی کاری می کنندو گندم و جو آبی در زمینهای جنوبی و گندم و جو دیم در تپه های شمال شرقی به عمل می آید.کشت بیرون باغ تقریبا متوقف شده است چون اراضی کشتزار را بیشتربرای ساختن خانه خریده اند . تا وقتیکه این آبادی رو به راه بود در حدود بیست خروار جو وگندم برداشت داشت. سر درختیهای مهم آن،آلوچه ،گلابی ،هلو و گردو است که مقدار ناچیزی از آن به بازار می آید. صیفی و تره بار این محل از سبزی و لوبیا و هویج و کدو و سیب زمینی و رسمی و گوجه فرنگی ،برای فروش به تهران می آمدو گاهی هم به بازار تجریش و قلهک عرضه می شد.در کشتزار آن یونجه و اسپرس نیز کاشته می شد. در این ده هشت راس گاو شیری بود که شیر آن به تهران می رسید.پنج راس جر دارند. مرغ خانگی وخروس نیز نگهداری می کنند.از شکار هم فقط کبوتر چاهی در این محل یافت می شود.
قناتهای ده:
۱-قنات بالا که داخل باغ وقسمتی از اراضی کشتزار جنوبی باغ را آبیاری می کند. آب این قنات دو سنگ است و رشته آن پس از گذشتن از اراضی قلهک به باغ قوام شیرازی می رسد.مادر چاه این قنات در بالای این باغ است.آب این قنات چندان گوارا نیست.
۲-قنات پایین که آب بهاره اش یک سنگ و نیم است و آب آن سبکتر از آب قنات بالاست .این قنات قسمت پایین اراضی جنوبی باغ را آبیاری می کرد. ولی در سال ۱۳۲۱ه.ش. وراث میرزا علی اصغرمصری این قنات را به شرکت کوکب به مبلغ سی وشش هزار تومان فروختند و در نتیجه قسمتی از کشتزار ها بی آب ماند.
باغ کوکب در اراضی چالهرز
باغ کوکب در اراضی جنوبی چال هرزاست و مساحت آن صد هزار متر مربع است. دیوار غربی وجبهه خیابان شمیران چهارصدونود دو متر، دیوار شرقی که جبهه خیابان ضرابخانه است هفتصد وهشتاد وپنج متر طول شمالی پانصد وشصت ومتر در دو ضلع است.
اراضی این باغ در مهر ماه ۱۳۱۶شمسی توسط شرکت کوکب (اردکانی ،مسیو حکیم،مصری ،گشتاسب پور)از آقای علی اصغرمصری خریداری شده است.درهمان تاریخ قنات جنوبی چال هرز خریداری و آب آن به این باغ اختصاص داده شده است.کار شرکت کوکب کاشت گل،سبزی، پرورش درختان میوه بوده است.
چون آب قنات برای آبیاری باغ کافی نبود از اول فروردین ۱۳۲۵شمسی چاهی به عمق ۹۵ متر حفرشد.از این آب دوپنجم آن صرف آبیاری اراضی شرقی وسه پنحم این آب داخل مجرای قنات دولاب که در قسمت غربی باغ است می ریزدوبه دولاب می رود.
مقداری از اضافه آب نیز صرف آبیاری اراضی اداره بی سیم و رادیو می شده است. شهرداری نیز گاهی از این آب خریداری کرده و درختان خیابان شمیران را آبیاری می کرده است.
این چاه نخستین چاهی است که در صفحات شمیران کنده شده است.دومین چاه را اردشیر یگانگی در زمین های شرقی جاده پهلوی به شمیران کنده است.
سراسر باغ کوکب را اردشیر گشتاسب پور آباد کرده و سپس آقای اردکانی در سال ۱۳۲۵ه.ش.سهام دیگر شرکت را خریده وخود صاحب باغ شده است و به اردشیر گشتاسب پور اجاره داده است.در این باغ ده تن کارگر و آبیار مشغول کار بودند .شرکت کوکب در خیابان اسلامبول گلفروشی بزرگی داشته است.
حجت بلاغی درباره چال هرز می نویسد:"چال هرز در چهار کیلومتری جنوب امامزاده صالح است وسکنه آن به ۸۰تن می رسد.این دهکده در دامنه و سردسیر و آبش از قنات و رودخانه دربند ومحصولاتش غلات وصیفی و راهش ماشین رو است ۱ .چند مزرعه در اراضی این قریه واقع شده است .
از قصر قاجار بالاتر چال هرز است .چون اب های کوهستانی درگودال های اطراف قلهک جمع می شده،لذا آن را چال هرز گفته اند . محمد ولی خان سپه سالار تنکابنی در اینجا باغ وعمارتی ساخته بود و بیشتر اوقات سال خصوصا" ایام معزولی را در چال هرز می گذرانید ۲ ".
----------------------------------------------------------------------------------
۱-ظاهرا" از فرهنگ جغرافیایی ایران نقل شده است.
۲-تاریخ قسمت شمالی تهران ص۴۲
*برای اطلاعات بیشتر به کتاب جغرافیای تاریخی تهران مراجعه شود.
